Algemeen
Vat van zelfwaardering is gelijktijdig klein en groot in zijn aanpak en scope. De methode stimuleert in eerste instantie klein gedrag: het systematisch, enkele keren per dag opzoeken en uitvoeren van kleine opdrachtjes. Hoe kleiner, hoe groter de slaagkans, maar juist die kleinheid maakt dat het gedrag ook al snel als overbodig en onbetekenend voelt. Dieper in het systeem zet het kleine gedrag echter grote veranderingen in gang: meer initiatief, meer zelfzorg, meer empathie, meer mildheid. Mensen blijven al na weken merkbaar minder hangen in negatieve patronen en voelen de ruimte en de zin om nieuw gedrag op te zoeken. De aanpak richt zich niet op specifiek probleemgedrag of op specifieke doelen, maar genereert verandering door ogenschijnlijk zinloze of onbetekenende acties op te zoeken. Als het vliegwiel van kleine daden en grote veranderingen eenmaal op gang komt en momentum krijgt, blijken mensen in staat om 1. veel eerder afstand te nemen van het gedrag dat hen aanvankelijk hinderde, en 2. veel actiever en effectiever voor zichzelf te zorgen. Dat laatste vertaalt zich ook in de belangrijke relaties: met partner, gezin, familie, vrienden en werk.Die kleine, maar tegelijk brede benadering maakt dat het vat in veel gebieden kan worden toegepast. Groeiende zelfwaardering betekent meer vulling in het vat en minder leegte, en die veranderende verhouding leidt tot ander gedrag in het hier-en-nu. Mensen die de training in het vat gevolgd hebben, passen de methode op steeds meer gebieden toe. Op deze pagna een overzicht van die gebieden.
Seksverslaving
Vat van zelfwaardering is in hoofdzaak ontwikkeld in een lange carrière als wetenschappelijk onderzoeker en behandelaar op het gebied van de seksverslaving. Het probleem daarbij is dat mensen zich innerlijk gedwongen voelen om bepaalde seksuele handelingen of fantasie op te zoeken, terwijl dat gedrag mede of overwegend negatieve consequenties heeft. Hoewel het gedrag weinig of niets meer oplevert, lukt het niet om het op eigen kracht bij te stellen of los te laten. Dit leidt tot problemen in relatie, werk of het eigen welbevinden, schaadt de gezondheid (soa, aids) of is strabaar (kinderporno). Uit onvrede met de beschikbare behandelmogelijkheden van dit gedrag als een verslavingsziekte, heb ik lang gezocht naar een behandelaanpak die positief staat tegenover seksualiteit en die ook aansluit bij moderne inzichten uit de psychologie over gewoontevorming, heresenfuncties, de invloed van stress en de belangrijke rol van het onbewuste in ons doen en laten. Het vat vraagt (zwakke, zich verslaafd voelende) mensen niet om sterk te zijn, zich hoge doelen te stellen of aan intellectueel zelfonderzoek te doen. Het biedt handvatten om snel weer contact te maken met het gevoel dat men wel controle heeft over het eigen handelen en gevoelsleven, al is het ‘maar’ via micro-opdrachten. Het feit dat de redenen en oorzaken van het gedrag niet geproblematiseerd worden maar de aandacht ligt bij klein gedrag in het hier-en-nu, maakt dat de behandeling snel impact heeft en er, voor de persoon zelf en zijn omgeving, snel veranderingen zichtbaar worden.
Met het vat van zelfwaardering als uitgangspunt, is een samenhangend behandelmodel ontwikkeld waarin ook de achterliggende en bijkomende vraagstukken rond seksverslaving kunnen worden opgelost. Denk dan aan:
- Herstel van vertrouwen en seksualiteit in de relatie
- Het ontwikkelen van een alternatieve vorm van seksbeleving: niet op basis van externe spanning maar op contact
- Beter leren omgaan met specifieke seksuele voorkeuren, zoals fetish, sadomasochisme, biseksualiteit en andere verlangens
Het grote voordeel van de toepassing van het model bij ‘seksverslaving’ is dat het zo snel en constructief werkt. De winst die door de meeste patiënten wordt ervaren is allereerst een betere controle over et voorheen verslaafde gedrag, maar ook en vooral een toename van effectiviteit en competentie in het omgaan met dagelijkse stress en het nemen van initiatief. Mensen voelen zich letterlijk en figuurlijk beter functioneren, meer zichtbaar in gezinsleven, relatie en werk. Deze grote doelen worden in gemiddeld 5-7 zittingen bereikt.
Meer lezen: www.vanzessen.com.
De genoemde behandelaars die lid zijn van de NVVS zijn ervaren seksuoloog en allen in staat om seksverslaving te behandelen. Publicaties over het model en seksverslaving door Gertjan van Zessen: Seksverslaving begrijpen en veranderen (2016); Als seks verslavend wordt (2012); Wisselend Contact, over het ontstaan van seksverslaving (2015) en Verder na Seksverslaving (2014).
Relatietherapie
Vat van zelfwaardering stelt dat de binnenwereld van een individu te begrijpen is als een ruimte, het vat, met daarin een zekere mate van positieve zelfwaardering en een restgedeelte van innerlijke leegte of negatieve zelfwaardering. De verhouding tussen die twee delen is in hoge mate verantwoordelijk voor ons gedrag, voelen en denken in het hier-en-nu. Toegepast op de relatie tussen twee personen, betekent dit dat we twee communicerende vaten kunnen tekenen, waarbij het gedrag van de een vanuit het volle of het lege deel kan vertrekken. Bij vol gaat het om constructieve en bevestigende, aardige communicatie, bij leeg gaat het om uitingen van onvrede en irritatie (zie figuur). De partner kan deze signalen opvangen met zijn of haar volle deel, of met het lege deel. Twee partners die het goed met zichzelf en elkaar hebben (beiden hebben een relatief vol vat) zien we veel meer en makkelijker communicatie tussen de volle delen: ze zijn aardiger, bevestigende, complimenteuzer naar elkaar en putten daar zelfwaardering uit. De lege delen zijn niet zo prominent aanwezig en irritaties worden minder geuit, en hebben minder negatieve impact op de ander.
Stellen die het lastig hebben met zichzelf of elkaar, in moeilijk vaarwater zitten op het werk, door de kinderen, de drukte of door ziekte, hebben met legere vaten te kampen. dat betekent dat de positieve, vat-vullende communicatie minder vaak voorkomt en de irritatie en onvrede een grotere rol in het contact spelen. We kunnen dan letterlijk het gevoel hebben dat de ander ons vat leegtrekt en onze stemming aantast. De wisselwerking doet zijn werlk en het is vaak lastigweer uit zo’n negatieve spiraal te komen. Deze processen spelen in intieme relaties, maar ook in de relaties met familie, collega’s en kinderen. Het model geeft concrete handvatten om de constructieve communicatie en emoties weer op te zoeken en deze methode werkt, in therapie met beide partners, net zo snel als concreet als in de individuele behandeling. De aanpak wordt toegepast in allerlei soorten relaties en bij allerlei typen relatieproblemen.
Verder lezen? Van Zessen, ‘Verder na seksverslaving. Herstel van vertrouwen en intimiteit‘. Amsterdam: Boom, 2014 (boek en e-book).
Coaching, werkgerelateerde problemen
- Manager bij gemeentelijke overheid raakt na tweede burnout in langdurige periode van twijfel over eigen kunnen, er is veel preoccupatie met stress en eigen grenzen, en algeheel onwelbevinden. Haar gevoel is steeds achter alles aan te moeten hollen, zowel op werk als thuis, geen tijd voor zichzelf meer over te houden ook al werkt ze minder uren dan vroeger. Nieuwe taken en veranderingen op het werk voelen als bedreiging. Ze merkt dat ze dingen die ze vroeger leuk en ontspannend vond aan het vermijden is en ook na een leuke vakantie niet meer is bijgetankt.
- Jonge professional is slim en secuur, maar ook onzeker en wat afwachtend. Haar bazen zien veel talent en potentieel, maar geven haar ook terug dat ze zichzelf meer zichtbaar moet maken in de organisatie. Dit vraagt om assertief gedrag, om competitief zijn, om als eerste de vinger op te steken in een vergadering en dit botst met haar voorkeursstijlen.
- Directeur/eigenaar van een groeiend bedrijf merkt dat het hem niet meer lukt om met heel hard werken alle rollen van de bedrijfsvoering te vervullen: sales, mensen aannemen, organisatorische taken, klantcontact. hij heeft het gevoel dat mensen die hij met die deeltaken belast, het altijd minder snel en vaardig doen dan hijzelf en dat maakt hem onrustig en knorrig in het contact. Hij ziet zichzelf veranderen van joviaal en soepel, naar autoritair en ontevreden. ook het thuisfront begint meer en meer te mopperen op zijn afwezigheid en gedrag.
- Oudere werknemer in de ICT ziet steeds meer collega’s als zzp’er aan de slag gaan en voorziet dat hij zelf ook van de loonlijst en op eigen benen moet staan. De gedachte hieraan roept angst en uitstelgedrag op, en veel twijfel aan eigen kunnen.
- Jonge advocaat is inhoudelijk sterk maar hij vindt acquisitie en relatiebeheer lastig. In plaats van op pad te gaan (en zijn neus te stoten maar ook nieuwe ervaring op te doen) sluit hij zich meer en meer op in het kantoorwerk en het perfectionistisch aanpakken van de bestaande klussen.
Dit zijn maar enkele van de werkgerelateerde vraagstukken die ik (Gertjan van Zessen) met behulp van vat van zelfwaardering aanpak. Na een goede probleemverkenning en diagnostiek, wordt de aandacht nkiet langer gericht op de grote vraagstukken, maar op het realiseren van kleine, systematische, eigenwaarde-versterkende acties. Zoals altijd staan die op zichzelf en hebben ze bij voorkeur niet betrekking op het probleemgedrag dat men wil veranderen. De jonge professional die assertiever wil worden op het werk, wordt niet gevraagd op te staan in een vergadering; ze wordt wel gestimuleerd om leuke uitjes te plannen met vriendinnen of haar partner, tijd te maken voor prettige activiteiten en voorrang te geven aan mensen die dat niet verdienen. Via de kleine aandachtsoefeningen wordt het grotere vliegwiel van de zelfzorg aangezwengeld. Binnen maanden verbaast zij zichzelf en collega’s met een andere, meer zelfbewuste opstelling. Haar angsten worden niet bewerkt of geanalyseerd, maar als gegeven gezien.
De directeur/eigenaar die alle bordjes niet meer in de lucht kan houden, krijgt geen bedrijfsanalyse of stappenplan om nieuwe mensen op sleutelfuncties aan te trekken. Door hem weer in contact te brengen met de dingen die wel lukken, komt hij weer bij zijn ondernemende sterkte uit en krijgt hij er weer plezier in om oplossingsgericht bezig te zijn. De coach helpt, op een indirecte manier, zijn zin in oplossen te versterken maar laat hem de inhoud en timing van de oplossingen zelf verzinnen. Ook is mogelijk dat een voller vat bij deze ondernemer als effect heeft dat hij radicalere keuzes maakt, bijvoorbeeld de keuze voor zijn welzijn en gezin, en een verkoop van het bedrijf.
Ook bij de werkgerelateerde vraagstukken is het vat van zelfwaardering snel effectief, zonder een beroep op grote taken, inzicht of wilskracht te doen.
Leefstijl: vitaliteit, bewegen, voeding, energie en stress
Als leefstijlprofessionals hebben Sanja Zomer en Esther van den Hurk ervaren dat kennis over voeding, beweging en mentale gezondheid belangrijk is voor hun klanten. Tegelijkertijd blijkt steeds weer dat kennis hebben niet vanzelfsprekend leidt tot het toepassen van deze kennis. En kennis die niet wordt omgezet in (nieuwe) gezonde gewoontes voegt weinig toe aan de kwaliteit van leven. In het bedrijfsleven speelt dit bij thema’s als omgaan met stress en werkdruk, balans werk – privé, duurzame inzetbaarheid, vitaliteitsbeleid en preventie.
Sanja en Esther hebben ervaren dat het vergroten van de zelfwaardering middels de methode van het Vat van Zelfwaardering bij klanten een steviger fundament biedt voor zelfzorg en daarmee voor het bereiken van hun doelen. Zij leiden coaches op in de beginselen van het model, in de training ‘vat van zelfwaardering & vitaliteit’.
Psychologe dr. Heidi Stiegelis is getraind in het werken met het vat van zelfwaardering. Zij heeft een leefstijprogramma uitgewerkt in haar boek ‘Kompas voor een gezonde leefstijl’, uitgegeven in 2016. Heidi is ook te vinden op de pagina met behandelaars. Bekijk en bestel Kompas voor een gezonde leefstijl.
Speciale doelgroep Expats: Nederlanders in het buitenland
Nederlandse expats hebben te maken met specifieke stressbronnen die deel uitmaken van het werken ver van huis. Taal, sociale isolatie, of juist deel uitmaken van een hechte sociale gemeenschap die elkaar (te) goed kent waardoor geheimen lastig gedeeld kunnen worden. Gezinnen en relaties kunnen onder druk staan; heimwee, verslavingen en stemmingsproblematiek lijken vaker voor te komen. Professionele hulp in de naaste omgeving is soms lastig te vinden. De praktijk in Lunteren heeft contacten met lokale (vaak Nederlandse) artsen over de gehele wereld die kunnen verwijzen naar een behandeling met het Vat van Zelfwaardering via internet. De eenvoud en het programmatisch karakter van een behandeling, het lage aantal zittingen en de relatief lange duur tussen de gesprekken, maakt Vat van Zelfwaardering heel geschikt voor therapie op afstand.
Speciale doelgroep medici: artsen en verslaving
Artsen zijn net gewone mensen en kunnen zelf ook gebukt gaan onder psychische klachten, relatieproblemen en (gedrags)verslavingen. Gepaste hulp zoeken en vinden kan lastig zijn, omdat ze bijvoorbeeld niet de professionals uit hun eigen verwijsnetwerk willen benaderen. Gertjan van Zessen is een van de eerstaangewezen verwijsadressen van het steunpunt Verslaving van de KNMG, de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst, wanneer er sprake is van (seksuele) gedragsverslaving. In gemiddeld zes sessies wordt er met het Vat van Zelfwaardering gewerkt.